Biografie
Willem van Manen (Amsterdam, 3 september 1940 - aldaar, 26 september 2024) begint zijn muzikale carrière als trombonist en ontwikkelt zich als componist en bandleider. Zijn inspanningen op het gebied van cultuurbeleid zijn belangrijk geweest voor de jazz, geïmproviseerde muziek en hedendaagse muziek in Nederland. Begin jaren zeventig is hij medeoprichter van het Bimhuis en Orkest De Volharding. In de jaren 1980-'95 is Van Manen hoofdvakdocent trombone en muziekgeschiedenis aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam. Wanneer hij in 1992 de Boy Edgar Prijs ontvangt, rekent de jury hem tot de prominentste trombonisten van Europa. In zijn vaak collage-achtige composities verbindt hij klassieke en moderne muziek met jazz en biedt hij ruimte voor improvisatie. Als oprichter en leider van de Springband en de Contraband streeft hij naar vernieuwing van het big band-idioom. In 2004 stopt hij met optreden, maar hij blijft actief als componist en radiomedewerker.
1940 - 1967
Willem van Manen groeit op in Amsterdam. Vanaf zijn zevende krijgt hij pianoles van Johannes Röntgen. Op zijn vijftiende speelt hij in een dixielandbandje, waar hij overstapt op trombone en bugel. Hij wordt overgeplaatst van het Hervormd Lyceum naar het Vossius Gymnasium, waar hij in aanraking komt met moderne jazz. In die tijd ontmoet hij invloedrijke musici en jazzliefhebbers zoals Maarten (van Regteren) Altena en Hans van Sweeden. Van Manen maakt deel uit van verschillende orkesten binnen het schoolfeestcircuit, die verschillende stijlen spelen, van dixieland tot cool jazz. In 1962 kiest hij voor een studie sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast studeert hij klassiek trombone bij Henk van Bergen van het Concertgebouworkest. Via het Nederlands Studenten Orkest komt hij in aanraking met modern klassieke muziek. In de big band de Caledonians ontmoet hij baritonsaxofonist Henk van Es, in wiens kwartet hij free-bop speelt.
1968 - 1970
Eind jaren zestig maakt Van Manen zijn plaatdebuut, op de LP Live In Paradiso van Heavy Soul Inc., het free-jazz-kwartet van Hans Dulfer. Vanaf 1968 kiest hij definitief voor de muziek. Hij raakt betrokken bij de naar muzikale vernieuwing strevende beweging De Notenkrakers, met onder anderen Louis Andriessen en Reinbert de Leeuw. Als enige moderne-jazztrombonist in Nederland heeft hij veel optredens; hij speelt in de orkesten van vernieuwende bandleiders als Boy Edgar, Misha Mengelberg, Theo Loevendie en Willem Breuker. Van Manen schrijft recensies, onder meer voor het blad Jazzwereld over het optreden van Duke Ellington in 1969. Als opvolger van Michiel de Ruyter organiseert hij concerten in het Amsterdamse Stedelijk Museum. Van Manen speelt een belangrijke rol in de oprichting van het Bimhuis in 1970 en blijft ook later betrokken bij de ontwikkeling van dit jazzpodium.
1971 - 1978
Begin jaren zeventig is Willem van Manen actief in de groepen van de Duitse musici Gunter Hampel en Peter Brötzmann. In 1971 schrijft hij in naam van de SJIN (Stichting Jazz In Nederland) het beleidsvoorstel Plan voor de jazz in Nederland. Hij maakt deel uit van het vernieuwende orkest De Volharding, in 1972 opgericht 'als reaktie op de verstarde en konventionele muziek-praktijk', zoals een LP-hoes meldt. Na het vertrek van oprichter Louis Andriessen wordt Van Manen de drijvende kracht achter dit officieel leiderloze gezelschap. In 1973 speelt hij een belangrijke rol in het theatrale muziekstuk Twenty Minutes In The Life Of Bill Moons, gecomponeerd door Willem Breuker. In 1977 werkt Van Manen mee aan het project Zeeland Suite van Leo Cuypers. Vanaf 1975 heeft hij ongeveer honderd optredens per jaar en rond 1978 heeft hij al op ongeveer dertig LP's meegespeeld. Tussen 1973 en '79 leidt hij met Herman de Wit het leerorkest De Boventoon.
1979 - 1984
I'm Busy uit 1978-'79, dat Van Manen schrijft voor het Willem Breuker Kollektief, beschouwt hij zelf als zijn eerste volwaardige compositie. In 1979 verschijnt zijn titelloze solodebuut op BVHaast. In hetzelfde jaar begint hij zijn eigen orkest, de Springband, waarmee hij opzettelijk indruist tegen de geijkte big band-formule. De band is samengesteld uit getalenteerde spelers uit De Boventoon, naast gevestigde musici uit het internationale improvisatiecircuit. In juni 1983 stapt Van Manen uit het Willem Breuker Kollektief. In december 1983 komen drie leden van de Springband om bij een auto-ongeluk, wat het einde van het orkest betekent.
1985 - 1991
In 1985 componeert Van Manen voor het project Kaalslag, waarbij de ensembles Hoketus en De Volharding samenwerken. In hetzelfde jaar componeert hij voor vijf scholieren van het Barlaeus Gymnasium, die zich later profileren als het Calefax Rietkwintet. 1985 is ook het oprichtingsjaar van zijn Contraband, net als de Springband een big band met een afwijkende bezetting. Op het podium staan rietblazers tegenover koperblazers opgesteld, met Van Manen in het midden en de ritmesectie op de achtergrond. Iedere winter gaat de groep op tournee. In 1988 neemt de Contraband zijn eerste live-CD op in het Bimhuis. In opdracht van de NOS schrijft Van Manen een compositie gewijd aan radiomaker Michiel de Ruyter. Deze De Ruyter Suite verschijnt in 1991 op CD.
1992 - 1998
In 1992 wint Van Manen de VPRO/Boy Edgarprijs. In 1994 wordt zijn kameropera Roger Roger uitgevoerd in het Muziektheater door De Volharding en het Asko Koor. Voor het libretto van dit 'aerodynamisch liefdesdrama in zes bedrijven' tekent J. Bernlef. De regie is in handen van Ton Lutz. In 1994 presenteert Van Manen met de Contraband zijn Boy Edgar Suite, opgedragen aan de in 1980 overleden bandleider. In de winter van 1996-'97 breekt Van Manen zijn pols, waardoor hij zeven maanden niet kan spelen. In september 1997 viert hij met De Volharding het 25-jarige jubileum met een concert in Carré, waar hij de onderscheiding Ridder in de Orde van Oranje Nassau ontvangt. In april 1998 stopt hij met trombone spelen bij het orkest.
1999 - 2016
In september 1999 neemt Van Manen deel aan het 25-jarige jubileumconcert van het Willem Breuker Kollektief. In 2000 en 2001 staat de Contraband geregeld op het podium met J. Bernlef. Eind 2003 kondigt Van Manen aan met de Contraband te stoppen. In 2004 verschijnt de CD The Painter en vindt het afscheidsconcert plaats. Hierna stopt Van Manen zelf ook met optreden, met als reden dat zijn embouchure minder wordt. Hij blijft wel actief als componist. Sinds 2005 is hij eindredacteur jazz bij de Concertzender. In 2006 verschijnt de verhalenbundel Hoe Van De trap Te Vallen van J. Bernlef, waarin de schrijver vertelt over zijn tournee met de Contraband.
2017 - 2019
Willem van Manen maakt ook zelf programma's voor de Concertzender, onder anderen de rubrieken Jazz Piano, House Of Hard Bop en The Art Of The Improvisers. Hij zet zijn radioactiviteiten voort tot 2019. Daarna trekt hij zich min of meer terug uit het publieke muzikale leven.
Bedankt
Deze pagina is mede mogelijk gemaakt met de bijdragen van Het Parool, Jerzy Strzeszewski, Josje Janse, NRC Handelsblad, Oor, Pieter Boersma & de Volkskrant.
Sinds ongeveer 1971 was ik verbonden aan de big band van Boy Edgar. Ik herinner mij een opname waar ik meedeed met Slide Hampton, Willem van Manen en Erik van Lier. Willem was alleraardigst tegen mij, dat herinner je je altijd als jonge speler.”
trombonist