Biografie
Dick de Graaf (Nijkerk, 17 november 1954) laat al tijdens zijn conservatoriumstudie van zich horen in de Nederlandse jazz-scene. Hij is zowel aanwezig in mainstream-gerichte groepen en big bands als in vooruitstrevende formaties. Zelf omschrijft hij zijn saxofoongeluid als 'een warme saxofoontoon van iemand die het maximale uit zijn instrument wil halen. [...] Ik ben iemand die een ongelooflijke passie en speelplezier uitstraalt' (interview met Peter J. Korten). Hij komt al snel met eigen groepen. Zijn brede muzikale smaak ontwikkelt zich steeds verder, en hij doet in de loop der jaren projecten waarin crossovers met tango (Trio Nuevo), Afrikaanse muziek (Les Sofas de Bamako), klassieke muziek (Schubert) en rock (Jimi Hendrix-project, CRY BABY!) een rol spelen. De jazz blijft de rode draad, en een regulier jazzkwartet blijft in zijn carrière bijna voortdurend aanwezig. Zelf formuleert hij het als volgt: 'Jazz zie ik als een gastvrije ontvangstkamer voor bezoek van muziek uit allerlei windrichtingen. Je wordt er rijker van, je krijgt grilliger vormen' (interview met Coen de Jonge).
1980 - 1984
Tijdens zijn studie aan het Rotterdams conservatorium speelt Dick de Graaf in het saxofoonkwartet Nieuw Rotterdams Peil. Samen met pianist Albert van Veenendaal en slagwerker Nikos Tsilogiannis vormt hij in zijn woonplaats Utrecht De Trio (een knipoog naar het niet onberispelijke Nederlands van de Griek), maar gaat al snel door als De Duo, zonder de drummer. In die bezetting nemen ze in 1981 deel aan het concours van het NOS Meervaart Festival, en weten de finale te winnen. Een hernieuwde samenwerking met Nikos Tsilogiannis vindt zijn beslag in diens kwintet, waarin Arnold Dooyeweerd de bassist is, Albert van Veenendaal opnieuw piano speelt en Jeff Reynolds trompet. De Graaf is ook al snel een veelgevraagde blazer in meerdere big bands. Zowel bassist John Clayton als de trompettisten Jeff Reynolds (Maiden Voyage) en Frank Grasso lijven hem in hun orkesten in. Trompettist Edu Ninck Blok, die hij kent van de Frank Grasso Big Band, nodigt hem uit om te komen spelen bij het Amstel Octet.
1984 - 1986
Hij begint een eigen groep: een kwartet met pianist Willem Kühne, bassist Eric Calmes en drummer Frans van Grinsven. Twee jaar later komt de debuutplaat van de groep uit: Hot, Hazy And Humid. In Jazzjaarboek 6 noemt Erik van den Berg de LP 'een van de sterkste platen van het jaar [...] een solide, gekruide soort mainstream waarmee hij heel wat bekende Amerikaanse voorbeelden naar de kroon steekt'. Met het Amstel Octet neemt De Graaf twee LP's op: Amstel Crossing (1984) en Hazy Hugs (1985), de laatste met trompettist Chet Baker als speciale gast.
1987
Dick de Graaf komt met een septet van bijzondere samenstelling. Ervaren muzikanten zoals trombonist Hans Sparla en bassist Arnold Dooyeweerd staan naast jonge talenten als pianist Gé Bijvoet, drummer Pieter Bast en bassist Egon Kracht, die Dooyeweerd in 1991 opvolgt. Met viool, saxofoon, trombone, gitaar, piano, bas en drums kan de componist De Graaf goed uit de voeten qua klankkleuren. In 1989 verleent de NOS hem een compositieopdracht voor het NOS Meervaart Festival, die hij daar uitvoert met zijn septet. In hetzelfde jaar verschijnt de debuut-CD November op het Zon en Maan-label, in 1991 gevolgd door Polder. De groep speelt op festivals in Duitsland, Finland en Ierland, en maakt een uitgebreide tournee door Canada.
1988 - 1992
Bassist Niko Langenhuijsen vraagt De Graaf als tenorsaxofonist voor zijn groep Vaalbleek Vokaal. Hij is te horen op de CD Lonely Hearts, die in 1989 verschijnt. In de lente van 1990 vormt de saxofonist een bijzonder kwartet, met pianist Misha Mengelberg, bassist Arnold Dooyeweerd en drummer John Engels. Trompettist Eric Vloeimans is naast De Graaf de leider van een nieuw kwintet, Chazz! geheten, dat Niko Langenhuijsen als pianist aantrekt, Eric Calmes als bassist en Hans Eijkenaar als drummer. De groep speelt energieke hard-bop, en maakt met Passing The Bar zijn enige CD. In januari 1991 is de saxofonist opnieuw co-leider van een kwartet, samen met de Franse gitarist Serge Lazarevitch. De groep maakt een uitgebreide tournee door Italië. Ook is hij te horen in het kwartet van pianist Jasper van 't Hof, dat met de Canadese trompettist Kenny Wheeler als gast door Zuid-Afrika tourt. Met het Timeless Orchestra (onder leiding van Jos Beeren) speelt hij twee jaar lang een Glenn Miller-programma.
1994 - 1996
Met collega-saxofonist Tony Lakatos start De Graaf een nieuw kwintet, dat onderdak vindt bij het nieuwe Challenge-label. Hein Van de Geyn, oprichter van dat label, kent Dick de Graaf in 1995 de Challenge Award toe. Om dit te vieren komt de laureaat met zijn European Quintet, met onder anderen de Engelse trompettist Gerard Presencer. Met zijn kwartet tourt hij in 1996 door Burkina Faso, Senegal en Mali. In dit laatste land begint hij, met steun van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, een project op de muziekafdeling van het Institut National des Arts (INA).
1998
Met een nieuwe versie van zijn septet (waarin Wim Bronnenberg de nieuwe gitarist is, Eric Calmes bassist Egon Kracht vervangt, en Konkie Halmeyer op steelpans de plek van pianist Gé Bijvoet inneemt) onderneemt Dick de Graaf een project rondom de muziek van Jimi Hendrix. The Burning Of The Midnight Lamp is de naam van deze onderneming. VIA Records brengt de CD uit.
1999
Terug in Mali neemt Dick de Graaf in de studio van Salif Keita de CD Djigui op met een groep jonge plaatselijke muzikanten, Les Sofas de Bamako. In juni 2000 is de combinatie te horen op het Tilburgse festival Mundial. In 2005 spelen ze nogmaals op een festival in de Malinese hoofdstad Ouagadougou.
2000 - 2003
In New Orleans treedt Dick de Graaf op als gast bij het trio van pianist Peter Martin. Ze maken opnamen die uiteindelijk onder de naam Soundroots op CD verschijnen. Ter promotie van de plaat richt de saxofonist een nieuw European Quartet op, met de Italiaanse pianist Andrea Pozza. De groep bedient zich van een eclectisch repertoire, onder meer bewerkingen van muziek van The Who, Stevie Wonder en Ludwig van Beethoven. Het brengt de Zwitserse dirigent Mario Venzago op het idee om De Graaf te vragen voor een bijdrage aan het Schubert Festival in Basel in 2002. De Graaf bewerkt onder meer thema's uit de Onvoltooide Symfonie, het Strijkkwintet in C en het lied Der Tod und das Mädchen voor zijn speciale European Quartet De CD die van de opnamen uitkomt (bij het Zwitserse label DiVox), krijgt het jaar daarop zijn presentatie op het North Sea Jazz Festival.
2004
Percussionist Ruben van Rompaey nodigt De Graaf uit om deel te nemen aan de groep Istanbul Connection, met de Turkse (fretloze) gitarist Erkan Ogur. Naast succesvolle concerten in Nederland is de groep ook te horen in Turkije. In 2006 brengt het Turkse label Kalan een CD van de band uit.
2005
Om de tango-muziek van Astor Piazzolla te vermengen met jazzarrangementen en improvisaties, komt De Graaf met Trio Nuevo. Trombonist Hans Sparla pakt hiertoe zijn tweede instrument op, de accordeon. Violist Michael Gustorff, een ander lid van het voormalige septet, is de derde man. Met zangeres Sandra Coelers en bassist Harry Emmery als gasten is de groep in het seizoen 2007-'08 te horen in de schouwburgserie van Jazz Impuls. Daarna gaat Trio Nuevo samen met Sandra Coelers nog enkele malen op tournee naar Duitsland en Zwitserland.
2006
De Graaf vormt een nieuw kwartet, met pianist Jeroen van Vliet, bassist Guus Bakker en drummer Pascal Vermeer. De debuut-CD, Moving Target, verschijnt in 2007. De band geeft concerten in Nederland, België, Duitsland en Zwitserland. In februari 2009 maakt het kwartet een tournee naar Cuba en Costa Rica.
2007
Samen met trompettist Gerard Kleijn neemt hij het initiatief tot oprichting van het Clazz Ensemble, om een brug te slaan tussen jazz en (moderne) gecomponeerde muziek. In de kleine big band-bezetting zijn muzikanten uit beide werelden vertegenwoordigd. De muzikale leiders van het ensemble vragen ook componisten uit beide sectoren om voor de groep te schrijven. Ze produceren van het eerste project, Avonturen, in 2009 een CD.
2009
Met de jonge gitarist Jerôme Hol, bassist Harry Emmery en drummer Erik Kooger begint De Graaf het kwartet CRY BABY!, dat zijn debuut-CD presenteert op het Rotterdamse poppodium WATT!, en vervolgens langs alle belangrijke jazzpodia in Nederland trekt.
2010 - 2011
De Graaf improviseert solo op de cello suites van Bach en richt zich vervolgens op het project Out Of The Blues, waar hij met Arno Krijger (hammondorgel) en Pascal Vermeer (drums) werk van saxofonist/componist Oliver Nelson uitvoert.
2012 - 2013
Op uitnodiging van artistiek leider Peter-Jan Wagemans speelt Dick de Graaf op 6 december 2012 in Rotterdam samen met het DoelenEnsemble. Tijdens de uitvoering van de tweede orkestsuite van Johann Sebastian Bach, uitgevoerd door de strijkers van het ensemble, improviseert de muzikant de fluitpartijen op tenor- en sopraansaxofoon. Het derde album Federico On Broadway (2012) van het Clazz Ensemble is samen met de van oorsprong Finse pianist Frank Carlberg live opgenomen in het Bimhuis. In september 2013 is De Graaf een van de gastmuzikanten tijdens uitvoeringen van de actuele multimediaopera The News van componist Jacob TV en het Nederlands Blazers Ensemble. Dick de Graaf begint samen met leden van het Clazz Ensemble het saxofoonkwartet Dicke Luft. Het kwartet neemt De Graafs twaalf korte stukken tellende compositie Carillon op voor het Amerikaanse label Red Piano Records. Carillon is geïnspireerd door de toonklok, een componeertechniek die is ontwikkeld door Peter Schat en Jenny McLeod.
2014
De saxofonist vormt samen met bassist Paul Berner, trompettist Gerard Kleijn, gitarist Ed Verhoeff en celliste Larissa Groeneveld de groep Bach Reflections. De muzikanten laten werken van Johann Sebastian Bach en hedendaagse improvisatie in elkaar vloeien. Ze demonteren de composities en voegen er een nieuwe jazzdimensie aan toe. Bach Reflections presenteert in januari 2014 het album To B Or Not To B tijdens optredens in het Bethaniënklooster in Amsterdam en op de Bachdag in Muziekgebouw aan ‘t IJ. In 2014, 2015 en 2016 vindt een tournee langs de Nederlandse concertpodia en theaters plaats. Het Clazz Ensemble speelt op 15 maart 2014 in het Bimhuis het programma Monk Inside Out. De twaalf musici voeren werken uit van zeven componisten die zich hebben laten inspireren door Thelonious Monk. Naast De Graaf zijn dat Maud Sauer, Frank Carlberg, Jasper le Clercq, Arend Niks, Dick de Graaf, Leonard Evers en Jesse Passenier. Tijdens de uitvoering verplaatsen de muzikanten zich over de zaal, worden videoprojecties met beelden van Monk getoond en zijn er teksten over Monk te horen van dichters Bernlef en Lucebert. Monk Inside Out tourt daarna tot en met 2016 door Nederland. In opdracht van het Bachfestival in Dordrecht schrijft Dick de Graaf in de zomer van 2014 de zeven delen tellende suite Bach DNA. Inventionen, das wohltemperierte Klavier, de Matthäus-Passion, de Passacaglia en een deel uit de Luitsuite dienen als vertrekpunten voor de composities. De Graaf laat zich verder inspireren door de roman Stoner van John Williams en het fluitspel van de Schot Ian Anderson uit de rockband Jethro Tull. De première met het Clazz Ensemble is op 26 september 2014 in het Energiehuis in Dordrecht.
2015 - 2016
Het Dick de Graaf New Quartet maakt eind 2015 opnamen in studio De Smederij in Zeist. Het kwartet put uit de Europese muzikale traditie en verwerkt invloeden uit het werk van componisten als Béla Bartók en Peter Schat. Stukken als Bird Buzz en A Crow Calling laten de invloed horen van de Franse componist Olivier Messiaen. Op 23 januari 2016 speelt Bach Reflections in het Orgelpark in Amsterdam het nieuwjaarsconcert 3xBach, samen met organist Hayo Boerema, flamencogitarist Eric Vaarzon Morel en celliste Annie Tangberg. Dick de Graaf maakt deel uit van het kwartet van Jasper van ’t Hof en is te horen op het akoestische album No Hard Shoulder (2016). Het kwartet speelt in maart 2016 enkele stukken in het televisieprogramma Vrije Geluiden van de VPRO. Het Dick de Graaf New Quartet (afgekort tot DdGN4) treedt regelmatig op. De bezetting tijdens het optreden op 20 mei in TivoliVredenburg in Utrecht bestaat naast De Graaf uit contrabassist Stefan Lievestro, gitarist Federico Castelli en gastdrummer Jamie Peet. In november wordt in het Bimhuis en TivoliVredenburg het tienjarig bestaan gevierd van het Clazz Ensemble.
2017 - 2019
Dick de Graaf doet onderzoek naar het gebruik van moderne gecomponeerde muziek van Peter Schat en Olivier Messiaen in jazzimprovisaties. Daarmee promoveert hij als eerste jazzmuzikant aan de universiteit van Leiden. De muzikant wordt op de cd Bird Buzz terzijde gestaan door Stefan Lievestro (contrabas), Loran Witteveen (piano) en Jimmi Hueting (drums). Zijn spel is onder meer beïnvloed door vogelgeluiden rond het huis. De Volkskrant noemt Bird Buzz in 2018 'een van de meest speelse, uitdagende en vrolijk stemmende jazzuitgaven van de laatste maanden'. De saxofonist gaat met het programma Bird Buzz op tournee. Tijdens het Rotterdamse festival Northsea Round Town presenteert Dick de Graaf in juli 2019 het Unique Jazzdrieluik. Hij doet drie optredens op verschillende locaties en in verschillende bezettingen waarbij hij jazz combineert met muziek uit de Middeleeuwen, Turkse muziek en Chinese volksmuziek.
2020
Tijdens de lockdown vanwege de pandemie in 2020 neemt de saxofonist geïmproviseerde arrangementen op van J.S. Bachs eerste cellosuite. De opnamen vinden plaats in de Hillegondakerk in De Graafs woonplaats Rotterdam. Dick de Graaf schrijft tijdens de coronacrisis acht nieuwe stukken waarin hij zijn voorliefde voor een hybride benadering van de jazz laat klinken. De stukken worden in september 2020 opgenomen met het Dick de Graaf Quartet in WedgeView Studios in Woerdense Verlaat. Het kwartet bestaat naast De Graaf uit Barry Green (piano), Jos Machtel (contrabas) en Pascal Vermeer (drums).
2021
De Graaf vormt samen organist Hayo Boerema het duo Split–Level. De twee muzikanten gebruiken invloeden uit klassiek, pop en jazz als basis voor improvisaties. Op 13 maart wordt de honderdste verjaardag van Astor Piazzolla gevierd in het Bimhuis met onder meer een improvisatie op Milonga Is Coming van Trio Nuevo. Het album FESTIVE van het Dick de Graaf Quartet wordt in augustus 2021 uitgebracht ter viering van het veertigjarig jubileum van de saxofonist, componist en bandleider.
Bedankt
Deze pagina is mede mogelijk gemaakt met de bijdragen van Frans Schellekens & Rinske Heininga.