Biografie
Altsaxofonist Paul van Kemenade (Rotterdam, 17 mei 1957) is een van de belangrijkste exponenten van de Tilburgse school. Hij wordt bewonderd om zijn krachtige, lyrische spel, dat bij criticus Michiel de Ruyter vergelijkingen oproept met Piet Noordijk. Daarnaast wordt hij geprezen om zijn inzet bij het organiseren van concerten en faciliteiten voor musici. Van Kemenade groeit op in Valkenswaard en begint op zijn dertiende bij met tenorsaxofoon, als lid van de harmonie. In het tweede jaar van het Brabantse Conservatorium in Tilburg schakelt hij over naar altsax en maakt hij kennis met ouderejaars Niko Langenhuijsen, de actiefste bandleider van de Tilburgse school. Van Kemenade komt niet aan afstuderen toe; hij speelt in een theateract, in het nachtcircuit en in diverse jazzbands, waaronder Gemeentereinigingsorkest Vaalbleek onder leiding van Langenhuijsen. In 1982 richt hij zijn eigen kwintet op. Twee jaar later wint hij de Podiumprijs. Met twee andere winnaars van deze prijs voor jong talent, trombonist Wolter Wierbos en gitarist Jan Kuiper, vormt hij het succesvolle Podium Trio. In 1993 begint Van Kemenade in Tilburg met Stranger Than Paranoia, een festival voor improvisatiemuziek in de breedste zin van het woord. In 1994 maakt zijn kwintet een lange tournee door Zuid-Afrika, waar intensieve samenwerking ontstaat met lokale musici. In 1999 ontvangt Paul van Kemenade de Boy Edgar Prijs. Afrikaanse muziek is van toenemende invloed op zijn spel en compositiestijl. Het kwintet gaat op tournee met de Senegalese muzikale familie Guissé. Van Kemenade krijgt steeds meer internationale erkenning; in 2011 wordt zijn CD Close Enough bekroond met de maximumscore van vijf sterren in het Amerikaanse jazzblad Downbeat.
1957 - 1973
Paul van Kemenade wordt geboren in Rotterdam en verhuist op negenjarige leeftijd naar Brabant. Hij is 13 als hij begint op tenorsaxofoon bij de Valkenswaardse harmonie UNA (Uitspanning Na Arbeid). Hij volgt de muziekschool en als havo-leerling luistert hij veel naar jazz.
1974 - 1976
Vanaf 1974 studeert hij klassiek aan het Brabants Conservatorium in Tilburg. Hij schakelt over op altsax en krijgt les van Jean Pennings. In zijn tweede jaar ontmoet hij laatstejaars Niko Langenhuijsen en Willem Kühne, spilfiguren in het opkomende lokale jazzcircuit. Vanaf 1976 treedt Van Kemenade op in de cabaretshow van Herbert Joeks, bekend als het personage Klukkluk uit de tv-serie Pipo de Clown.
1977 - 1980
In 1977 wordt Paul van Kemenade actief als improvisator en componist. Hij vormt een duo met pianist Ron van Rossum en treedt op met Gemeentereinigingsorkest Vaalbleek, de band van Niko Langenhuijsen. Vanaf 1979 leidt Van Kemenade vijf jaar lang het Brabants Leerorkest, waarin onder anderen trompettist Eric Vloeimans debuteert. In Amsterdam volgt de saxofonist het laatste jaar van zijn opleiding, waarvan hij het pedagogische gedeelte niet voltooit. Tot 1980 speelt hij in dans- en nachtclubs. In 1981 verschijnt een LP van het duo Van Rossum/Van Kemenade op het label BVHaast.
1982 - 1988
Het Paul van Kemenade Quintet wordt in 1982 opgericht. De band mengt bebop met moderne improvisatie en eigentijdse Amerikaanse jazz. In 1984 ontvangt Van Kemenade de Podiumprijs van de Stichting Jazz in Nederland (SJIN), de aanmoedigingsprijs voor jong jazztalent. In 1985 ontstaat het Podium Trio, waarin hij samenspeelt met twee andere winnaars van de Podiumprijs, trombonist Wolter Wierbos en gitarist Jan Kuiper. Ook wordt Van Kemenade lid van de Contraband, het orkest van trombonist-componist Willem van Manen, dat één keer per jaar op een korte tournee gaat.
1989 - 1992
Van het Tilburgse podium Paradox krijgt hij carte blanche om een band samen te stellen. Dit leidt tot een nieuwe bezetting van het Paul van Kemenade Quintet, met trombonist Hans Sparla, contrabassist Eric van der Westen, pianist Jeroen van Vliet en drummer Pieter Bast. In 1989 volgt hij Boy Raaijmakers op als co-leider van het leerorkest De Boventoon van Herman de Wit. Na drie jaar wordt Van Kemenade vervangen door Theo Hoogstins. In 1992 maakt het Podium Trio een goed ontvangen tournee met de Amerikaanse musici Jamaaladeen Tacuma en Cornell Rochester.
1993 - 1994
In 1993 is de eerste editie van Stranger Than Paranoia, een festival met improvisatiemuziek uit verschillende hoeken. Het meerdaagse evenement, een initiatief van Van Kemenade, vindt plaats in Paradox te Tilburg tussen kerst en oud en nieuw. De opzet is ontleend aan het Amsterdamse festival Klap op de Vuurpijl en blijkt in de komende jaren succesvol. In 1994 geeft het Paul van Kemenade Quintet 25 concerten in Zuid-Afrika. De zeven weken durende reis vindt plaats tijdens de periode waarin Nelson Mandela wordt gekozen als president.
1995 - 1998
Het Podium Trio gaat op tournee met saxofonist David Murray, gitarist Kelvyn Bell en trombonist George Lewis. Op Stranger Than Paranoia treden steeds meer beroemde internationale musici op, zoals Steve Lacy en Mal Waldron in 1997. Van Kemenade ontvangt de Jazz In Duketown Award 1998 van het gelijknamige jazzfestival in Den Bosch. In 1998 gaat het Podium Trio na twee jaar stilte weer op tournee, dit keer zonder gastmusici. Later dat jaar viert het Paul van Kemenade Quintet zijn 15-jarig bestaan met een tournee met drie Zuid-Afrikaanse gastmusici.
1999 - 2003
Van Kemenade ontvangt de Tilburg Moderne Industriestad Prijs 1999 in de categorie Onderwijs, Cultuur en Zorg. In oktober 1999 wordt bekend dat hij de VPRO/Boy Edgar Prijs 1998-'99 zal ontvangen. De uitreiking is op 17 januari 2000 in het Amsterdamse Bimhuis. In juni 2001 speelt zijn kwintet op Jazz in Duketown met David Murray. In 2002 verschijnt de CD Freeze! van het Metropole Orkest plus Paul van Kemenade. In 2003 gaat het kwintet op tournee met Les Frères Guissé, drie broers uit Senegal waaronder twee zangers-gitaristen en een percussionist. Trombonist Hans Sparla en bassist Eric van der Westen verlaten het kwintet en worden vervangen door Louk Boudesteijn en Wiro Mahieu.
2004 - 2007
Het kwintet toert door Nederland met zowel Les Frères Guissé als The South African Connection, vier Zuid-Afrikaanse musici. Stranger Than Paranoia wordt in 2005 uitgebreid met de concertserie Stranger Than Paranoia On The Road. Vanaf 2006 vindt een afsplitsing van het festival plaats in het Bimhuis. Toetsenist Jeroen van Vliet verlaat het kwintet en wordt vervangen door Rein Godefroy. In 2007 viert Van Kemenade gelijktijdig zijn vijftigste verjaardag, zijn dertigjarig muzikantenjubileum en het 25-jarig bestaan van zijn kwintet. Bij die feestelijke gelegenheid speelt hij voor het eerst live met het Metropole Orkest. Van het Bimhuis krijgt hij carte blanche om een band samen te stellen. Hij kiest trombonist Ray Anderson, drummer Han Bennink, gitarist Frank Möbus en bassist Ernst Glerum. In december 2007 wordt Van Kemenade benoemd tot lid in de Orde van Oranje-Nassau.
2008 - 2011
Van Kemenade ontvangt de Anthony Kok Kunstenprijs. Begin 2009 verschijnt Two Horns And A Bass, waarop de altist met verschillende groepen te horen is. Op Stranger Than Paranoia 2010 presenteert hij de CD Close Enough. Ook hierop speelt hij in verschillende samenstellingen, onder meer met vocaal ensemble Cappella Pratensis en flamenco-gitarist El Periquin. De CD behaalt de maximumscore van vijf sterren in de recensierubriek van het Amerikaanse jazzbladtijd Downbeat. Het kwintet Anderson/Bennink/Möbus/Glerum/Van Kemenade treedt geregeld op en in 2011 verschijnt de CD Who's In Charge? In december 2011 krijgt het festival Stranger Than Paranoia een extra editie in Breda.
2012 - 2013
In december 2012 doet de saxofonist optredens in zes Europese landen als kwartet met Han Bennink en Ernst Glerum, afwisselend aangevuld met pianiste Aki Takase en pianist Ray Anderson. Paul van Kemenade maakt deel uit van het kwartet Fugara van de Duitse pianist en bandleider Stevko Busch dat verder bestaat uit de Duitse trompettist Markus Stockhausen en de Finse drummer Markku Ounaskari. De eerste, titelloze cd van Fugara verschijnt in 2013 en wordt gevolg door verschillende tournees, om te beginnen in juni met als hoogtepunt een optreden op het festival Palatia Jazz in de Duitse regio Pfalz. Busch en Van Kemenade doen in die maand optredens als duo waarmee ze Russische liederen en improvisaties combineren. Fugara gaat in september, oktober en november verder op tournee met optredens op het internationale festival Jazz Au Chellah in Rabat, Jazz & The City in Salzburg en Jazzmeile in Thüringen.
2014 - 2015
Net als in voorafgaande jaren geeft de muzikant op maandagavonden saxofoonworkshops in Paradox Tilburg. In januari 2014 gaat het kwartet Anderson, Bennink, Glerum en Van Kemenade een week op tournee. Het Paul van Kemenade Kwintet gaat samen met bevriende muzikanten Feya Faku (trompet), Sydney Mnisi (tenorsaxofoon) en Louis Mhlanga (gitaar) uit Zuid-Afrika op tournee met het programma Soul’Afrique. Het eerste gezamenlijke optreden is op 30 mei 2014 in Paradox. Na een tournee door Nederland is vanaf 12 juni Zuid-Afrika aan de beurt met optredens en masterclasses in onder anderen Johannesburg, Soweto, Kaapstad en Pretoria. Het eerste optreden van Van Kemenade na zijn terugkeer in Nederland is op 13 juli met het trio Kaisei (Van Kemenade, Aki Takase en Han Bennink) op North Sea Jazz in Rotterdam. De saxofonist keert in november 2014 terug naar Zuid-Afrika voor het vervolg van Soul’Afrique. Het jaar eindigt met de 22ste editie van Stranger Than Paranoia in Tilburg, Den Bosch, Breda en Amsterdam. Van Kemenade speelt daar onder meer met Three Horns And A Bass (een kwartet met Verploegen, Boudesteijn en Mahieu) en The New Fugara waarbij het kwartet wordt aangevuld met de Britse trompettist Tom Arthurs. Tijdens het festival worden ook cd’s gepresenteerd van Soul’Afrique en Three Horns And A Bass. Een van de bijzondere optredens in 2015 is in september met Duo Busch – Van Kemenade. Onder artistieke leiding van Jack Timmermans van het dansgezelschap De Stilte treden de twee muzikanten samen met dansers en acteurs op voor kinderen in de Poolse plaats Lublin. Three Horns And A Bass doet in oktober een tournee door China gevolgd door een tournee samen met Duo Busch – Van Kemenade door Rusland en Zuid-Afrika.
2016
Het kwartet Anderson-Bennink-Glerum-Van Kemenade begint in Wenen met een Europese tournee. Het programma Fantasy Colours is opnieuw een project met dansgroep De Stilte. De titel verwijst naar de kleurrijke combinatie van genres: jazz (Three Horns And A Bass), renaissancezang (Cappella Pratensis), flamenco (gitarist El Periquin) en Afrikaanse percussie (Serigne Gueye). De eerste optredens zijn eind januari. In maart speelt Van Kemenade met het Podium Trio dat verder bestaat uit de andere Podiumprijswinnaars Wolter Wierbos en Jan Kuiper. Ze worden tijdens de tournee Boys Of Pearl bijgestaan door gastmuzikanten Jamaaladeen Tacuma (bas) en Cornell Rochester (drums) met wie ze dertig jaar geleden voor het eerst hebben gespeeld. Na de cd Dedication van Duo Stevko Busch – Paul van Kemenade verschijnt A Kind Of… (maart), een album van Paul van Kemenade in verschillende bezettingen, en Checking Out (mei) met Anderson-Bennink-Glerum-Van Kemenade.
2017
Daytime Sketches is het eerste album van een nieuw trio met Braziliaanse drummer Mariá Portugal en toetsenist Jasper van ’t Hof. Paul van Kemenade viert in oktober zijn 40-jarige muzikantenbestaan en het 25-jarige bestaan van het festival Stranger Than Paranoia met concerten in Brabant en Amsterdam. Er verschijnt onder de titel Master Of Lyric een vier cd's tellende een selectie van Van Kemenade's werk uit de periode 1977-2017. Een project voor kerkorgel en altsaxofoon, samen met organist Aart Bergwerff, gaat in première tijdens het festival November Music in Den Bosch. De saxofonist reist begin november naar Rusland voor optredens. Van Kemenade wordt uitgenodigd om in december eigen composities te spelen en te dirigeren tijdens concerten in Johannesburg en Pretoria met de South African Big Band en trompettist Feya Faku. De jubileumeditie van Stranger Than Paranoia wordt gevierd op 28 december met een avond in Theaters Tilburg.
2018
In januari richt Paul van Kemenade het Zuid Nederlands Workshop Orkest (ZNWO) op, bedoeld voor musici tussen 15 en 25 jaar. Het album Stranger Than Paranoia bestaat uit sessies met diverse muzikanten, zoals Jasper van ’t Hof, Mariá Portugal, percussionist Simone Sou, het ensemble Cappella Pratensis, Van Kemenade’s kwartet Three Horns And A Bass en Hans Timmermans alias Budha Building. De saxofonist treedt vanaf maart op met het nieuwe project Hammond Sandwich dat verder bestaat uit de organisten Carlo de Wijs en Arno Krijger, drummer Chris Strik en trompettist Jeroen Doomernik. Het trio Portugal, Van Kemenade en Van ’t Hof gaat in mei op tournee. Paul van Kemenade bereidt samen met pianist Stevko Busch en de dansgroep De Stilte de voorstelling Mankind voor, speciaal voor kinderen vanaf zes jaar.
2019
Dit jaar doet de saxofonist meer dan honderd optredens, in Nederland, België, Duitsland, Spanje, Oostenrijk, Slovenië, Italië, Rusland en Brazilië. Tussen eind mei en eind juni gaat een tournee van start met Amerikaanse trombonist Ray Anderson, samen drummer Han Bennink en bassist Ernst Glerum. In oktober gaat Van Kemenade's Three Horns And A Bass het muzikale avontuur aan met drie Zuid-Afrikaanse musici: de jonge trompettist Mandla Mlangeni, pianist Andile Yenana en drummer Kesivan Naidoo. In eerste instantie zou Louis Moholo meespelen als drummer, maar hij moet afzeggen vanwege een ernstig ziekte. De cd Double Solo van het duo Stevko Busch en Paul van Kemenade gaat vergezeld van een heruitgave van het album Fugara uit 2012.
2020 - 2021
Paul van Kemenade ontvangt in 2020 de Cultuurprijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant. Volgens de jury geeft de altsaxofonist in vele hoedanigheden al decennia kleur aan het muzikale leven in Brabant en ver daarbuiten. Russian Roads (2020) is een album samen met Budha Building, de artiestennaam van elektronische muzikant Hans Timmermans. De tournee met Marokkaanse muzikant Majid Bekkas (gimbri, ud, gitaar en zang), Finse drummer/percussionist Markku Ounaskari en Duitse pianist Stevko Busch moet vanwege de coronacrisis worden uitgesteld tot 2021. Van Kemenade werkt aan de oprichting van het internationale jeugdorkest The Art Of Tolerance Youth Orchestra, voor muzikanten tussen 15 en 25 jaar. De Après-Covid tournee is een serie van dertig dubbelconcerten, georganiseerd in de kleinere theaters die het moeilijk hebben als gevolg van de pandemie. De concerten vinden plaats in Noord-Brabant vanaf oktober 2021 tot en met eind 2022.
Bedankt
Deze pagina is mede mogelijk gemaakt met de bijdragen van BN / De Stem, C.H. Waagenaar, Camilla van Zuylen, Charles Waagenaar, Dagblad van het Noorden, Ernest Potters, Frans Schellekens, NRC Handelsblad, Vrij Nederland, W.F. van Eyle & de Volkskrant.
Van Paul leerde ik dat je -hoe ranzig dat misschien ook klinkt- altijd moet spelen 'met het zweet tussen de bilnaad'. Hij bedoelde: met hart en ziel, met een brandende intensiteit. Die woorden ben ik nooit vergeten.
trompettist